कीवर्डहरू -

अन्तर्वाता/विचार

स्मार्ट सिटीका लागि यी महत्वपूर्ण ५ आधार

स्मार्ट सिटीको उद्देश्य जीवनस्तरको विकास तथा डिजिटल प्रविधिको उपयोग गरेर आर्थिक लाभहरुको सिर्जना गर्नु हो । अबको तीन दशकपछि सात बिलियन मानिसहरु सहरी क्षेत्रमा बसोबास गर्ने अनुमान गरिएको छ । स्मार्ट सिटी हुनका लागि विशेष मापदण्डहरु नभए तापनि सहर प्रविधियुक्त हुन् जरुरी हुन्छ । उक्त सहरको अर्थतन्त्र, प्रशाशन, यातायात, वातावरण र नागरिक पनि स्मार्ट र प्रविधिमय हुनुपर्छ ।

स्मार्ट सिटीमा सूचना तथा सञ्चार प्रविधिलाई अपनाएका स्मार्ट उद्योग र कल कारखानाहरु स्थापना गरिएको हुन्छ । साथै वातावरणमैत्री सहर हुनुपर्छ, नागरिकको जीवनशैली र चेतना उच्च स्तरको हुन जरुरी छ । यसकारण हामीले आफ्नो सहरलाई अझ राम्रो बनाउन प्रविधिको प्रयोग गरी हरिया तथा व्यवस्थित संसाधन लागु गर्न जरुरी छ । स्मार्ट सिटी निर्माण गर्नका लागि आवश्यक तत् हरुबारे  तल उल्लेख गरिएको छ ।

१. स्मार्ट अर्थतन्त्र:
स्मार्ट अर्थतन्त्रको अवधारणा वैज्ञानिक र विभिन्न रणनीतिक दस्तावेजहरुमा अधिक लोकप्रिय छ । यसको अवधारणा स्मार्ट सिटी डिजाइन र विकासमा र सहरको आर्थिक विकास तथा रणनीतिक योजना बनाउन व्यापक प्रयोग गरिन्छ । अहिले सम्म स्मार्ट अर्थतन्त्रको सबैले स्वीकार गर्ने परिभाषा नै छैन । तर, हामीले अर्थतन्त्र र स्मार्ट सहरको बीचको अन्तर नै स्मार्ट अर्थतन्त्र हो भनेर बुझ्न सक्छाैं ।  स्मार्ट अर्थतन्त्र परम्परागत अर्थव्यवस्थाभन्दा फरकफरक हुन्छ । किनकि स्मार्ट सिटीका लागि उद्योग र कलकारखानाहरुको स्थापनामा सूचना तथा प्रविधिको भरपुर प्रयोग गरिएको हुन्छ ।

स्मार्ट सिटी निर्माणका लागि स्मार्ट अर्थतन्त्रले एकदम ठूलो महत्व राख्छ । स्मार्ट सिटीका लागि अर्थ व्यवस्थालाई डिजिटल बनाउने क्रम भुक्तानीबाट सुरु हुन्छ । जस्तै बिटक्वाइन, मोबाइल पेमेन्ट र ई वालेट आदि यसका उदाहरण हुन् । स्मार्ट अर्थतन्त्रमा वस्तुहरु उत्पादन गर्ने तथा बिक्रीवितरण गर्ने तरिकामा पनि फरक हुन्छ । यसमा प्रविधिको प्रयोग गरेर उच्च गुणस्तरीय वस्तु उत्पादन गरिन्छ । सूचना तथा सञ्चार प्रविधिले ग्राहकको सामानसँगको अन्तक्र्रिया परिवर्तन गर्दछ  । अर्थात्, क्युआर कोड प्रविधिको प्रयोग गरी सेलफोनबाट सामान स्क्यान गर्न सकिन्छ ।

साथै Near Field Communication (NFC) एन एफसी टेक्नोलोजी जसमा स्मार्टफोन बाट पेमेन्ट गर्न सकिन्छ । स्मार्ट अर्थतन्त्रमा डिजिटल प्रविधिबाट सरल र सहज सेवाहरु नागरिकलाई प्रदान गरिन्छ । यसका साथै नागरिकहरुमा समेत उद्यमशीलताको भावना तथा केही नयाँ गर्ने सोचलाई समेत स्मार्ट अर्थतन्त्रले उत्साह प्रदान गर्दछ ।

२. स्मार्ट प्रशासन:
इन्टरनेट तथा डिजिटल टेक्नोलोजीले प्रगतिशील सरकारको निर्माण गर्दछ । सरकारी संस्थाहरुलाई सुदृढ पार्दछ र साथै समाजका सबै भागहरु एकीकृत गर्दछ । सूचना तथा सञ्चार प्रविधि मानव जीवन शैलीको अभिन्न भाग बनिसकेको अवस्था छ । इन्टरनेट र डिजिटल टेक्नोलोजीबिना आधुनिक जीवनशैली कल्पना गर्न पनि सकिँदैन । ढुवानी, दूरसञ्चार, स्वास्थ्य सेवा, सुरक्षा तथा शिक्षालगायतका सम्पूर्ण क्षेत्रहरु आइसिटीमा निर्भर छन् ।

समाजका यी क्षेत्रहरुलाई प्रभावकारी रुपमा व्यवस्थापन गर्नका लागि स्मार्ट शासन र प्रशासनको आवश्यकता पर्छ । यी प्रणालीहरुको उचित व्यवस्थापनपश्चात् मात्रै सरकारले पूरै समाजलाई प्रभावकारी हुने गरिको नीतिनियम लागू गर्न सक्छ । फरक डिपार्टमेन्ट, एजेन्सी तथा सेक्टरहरुबाट सही समयमा सही डाटाहरु, सूचना तथा नयाँ विकासका कार्यक्रमहरु लागू गर्न नेताहरु तथा सरकारी अधिकारिहरुलाई स्मार्ट सिस्टम तथा टुलको आवश्यकता पर्दछ ।

पारदर्शी प्रशासन, निर्णय प्रक्रियामा जनसहभागिता, छिटो र प्रभावकारी सार्वजनिक सेवाको प्रवाह आदिले स्मार्ट सिटी निर्माणमा महङ्खवपूर्ण भूमिका खेल्दछन् । सहरमा क्रियाशील राजनीतिक दल र सामाजिक संघसंस्थाका ठीक नीति र स्पष्ट दूरदृष्टि पनि स्मार्ट सिटी निर्माणका एकाइ हुन् ।

३. स्मार्ट यातायात सेवाः
स्मार्ट यातायात व्यवस्था यस्तो प्रणाली हो, जहाँ सहरमा यातायातको प्रवाह नियमित गर्न केन्द्रीय रुपमा ट्राफिक सिग्नल तथा सेन्सर नियन्त्रण गरिन्छ । वास्तविक समयको मागअनुसार यातायात ट्राफिक प्रवाह सरल बनाएर भीड कम गर्ने काम स्मार्ट यातायात सेवाअन्तर्गत पर्छ । प्रदूषण घटाउनु, जक्सननजिक बसहरुलाई प्राथमिकता दिनु तथा यातायात प्रवाहका लागि लाइटहरुको व्यवस्थासमेत स्मार्ट यातायात सेवाअन्तर्गत पर्दछ ।

यिनै कुराहरुको राम्रो व्यवस्थापन हुन सकेमा स्मार्ट सिटी निर्माण गर्न सकिन्छ । स्मार्ट यातायात सेवाले सहरवासीहरुलाई सस्तो, छिटो, सुरक्षित, र भरपर्दो सवारीसाधनको छनोट गरेर यात्रा गर्ने सुविधा प्रदान गर्दछ । सहरका सडक सञ्जाल र सवारी साधनहरुमा सेन्सर, जीपीएस र अन्य स्वचालित यन्त्रहरु जडान गरेर विभिन्न सूचनाहरु संकलन गरिन्छ र यात्रालाई अधिकतम सहज बनाउने प्रयास गरिन्छ । साथै सहरमा सुरक्षित साइकल लेन र पैदल यात्रुहरुलाई यथेष्ट फुटपाथको व्यवस्था गरिेएको हुन्छ ।

४. स्मार्ट नागरिक:
टेक्नोलोजीसँग यस्तो शक्ति हुन्छ, जसले नागरिकको आवश्यकताप्रति अधिक उत्तरदायी समुदायको सिर्जना गर्दछ । र, नागरिकको जीवनको गुणस्तर बढाउन सक्छ । स्मार्ट सिटीका धेरै योजनाहरु टेक्नोलोजीको आधारमा तयार गरिन्छ । स्मार्ट सिटीका बारेमा कुरा गर्दा मानिसका आवश्यकताबारेमा अनदेखा गरिन्छ र टेक्नोलोजीलाई विशेष प्राथमिकतामा राख्ने गरिन्छ । तर सबैभन्दा पहिले स्मार्ट सिटीको निर्माणका लागि नागरिकको आवश्यकता तथा चुनौतीको बारेमा बुझ्नु जरुरी हुन्छ ।

स्मार्ट सिटी निर्माणमा सहरका नागरिकहरुको शैक्षिक योग्यता एक महत्वपूर्ण अङ्ग हो । शैक्षिक योग्यताका साथै नागरिकहरुको सामाजिक सेवामा सहभागिता, सिर्जनशीलता, सोच, परिवर्तनलाई स्वीकार गर्न सक्ने जस्ता गुणहरुले सहर कति स्मार्ट छ भन्ने मापनमा सहयोग पुर्याउँछ । स्मार्ट सिटिजन स्मार्ट सिटीका लागि प्रोजेक्ट हो । जसले सहर, नागरिक, समुदाय तथा अनुसन्धानकर्ताहरुलाई सहरको वातावरणका समस्याहरु जस्तै: ध्वनि तथा वायु प्रदूषण र लाइटलगायतका समस्याहरु समाधानका लागि संलग्न गर्न खोज्छ ।

५. स्मार्ट वातावरणः
स्मार्ट सिटी निर्माणका लागि वातावरण पनि मुख्य विषय हो । वातावरणमा भइरहेको परिवर्तनले सहर तथा सहरवासीहरु लाई असर पु¥याइरहेको हुन्छ । यसले गर्दा सिटी प्लानरहरुलाई थप चुनौती प्रदान गरिरहेको हुन्छ । सहरवासीको स्वस्थ जीवनका लागि पानी तथा हावाको शुद्दिकरण र ध्वनि प्रदष्ूाणको नियन्त्रणका लागि थप चुनौतीहरु आइपर्छन् । यसका साथै बाढीपहिरो तथा हिमपातलगायतका समस्यालाई पनि व्यवस्थापन गर्नुपर्ने हुन्छ ।

स्मार्ट सिटीमा यस्ता समस्याको समाधान गरी स्मार्ट वातावरण निर्माणका लागि धेरै प्रकारका स्मार्ट डिभाइसहरुले लगातार काम गरिरहेका हुन्छन । स्मार्ट वातावरणको मुख्य उद्देश्य सहरवासीहरुलाई वाताबरणबाट सन्तुष्ट बनाउनु हो । स्मार्ट वातावरण निर्माणका लागि  प्रदूषणलाई कम र पर्यावरण संरक्षण गर्नको निम्ति उचित नीति र योजना आवश्यक हुन्छ । प्राकृतिक सम्पदाको संरक्षण र ऊर्जा र अन्य स्रोतहरुको दिगो व्यवस्थापन गरिनुपर्दछ ।

कार्बन कम उत्सर्जन गर्ने सौर्य ऊर्जा, हावाबाट उत्पादित ऊर्जा, बायोग्यासजस्ता हरित ऊर्जाहरुको उत्पादन र प्रभावकारी वितरण गरिनुपर्दछ । त्यसैले स्मार्ट वातावरण निर्माणका लागि विभिन्न प्रकारका टेक्नोलोजी वायरलेस कम्युनिकेसन, कम्युटर नेटवर्किङ अपरेटिङ सिस्टम आदिको प्रयोग गरिएको हुन्छ ।

अन्तर्वाता/विचार

नेपाली बजारमा म्याकक्याफेका सेक्युरिटी प्रडक्ट विस्तार गरेका छाैं : धर

नेपाली डिजिटल कन्जुमरको माझ सेक्युरिटीका लागि म्याकक्याफेले नयाँ प्रडक्टहरु सार्वजनिक गरेको छ । डिसेम्बर २० मा होटल अन्नपू…

मास्टर्समा आइटी : कहाँ पढ्ने ? किन पढ्ने ?

शिव बस्नेत-
सूचना प्रविधि क्षेत्रको विकास र विस्तार भइरहँदा यससम्बन्धी औपचारिक शिक्षाको क्रे…

‘नेपालमा डिजिटल रुपान्तरण गर्न ५ वर्षको कार्यक्रम ल्याउँदैछौं’ 

वीरेन्द्रकुमार मिश्र
सहसचिव, सञ्चार तथा सूचना प्रविधि मन्त्रालय
प्रमुख, सूचना प्रविधि महाशा…

‘आरटिडिएफको करिब ३० अर्ब रुपियाँ डिजिटल नेपाल निर्माणमा खर्च हुनेछ’ 

आइसिटी क्षेत्रको नियमन एवं व्यवस्थापनका लागि नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरणले आफ्ना गतिविधिहरु तीव्रताका साथ अगाडि बढाइरहेको छ । पछिल्लो तथ्यांक हेर्ने हो भने अहि…

आरटिडिएफको करिब ३० अर्ब रुपियाँ डिजिटल नेपाल निर्माणमा खर्च हुनेछ - मिनप्रसाद अर्याल

आइसिटी क्षेत्रको नियमन एवं व्यवस्थापनका लागि नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरणले आफ्ना गतिविधिहरु तीव्रताका साथ अगाडि बढाइरहेको छ । पछिल्लो तथ्यांक हेर्ने हो भने अहि…

बिसिएको लहर सम्बन्धनको ब्यापार !

प्रविधि सिकेर मात्रै हुदैन, त्यसको समाजमा कसरी प्रयोग गर्ने ? बदलिदो जमानाअनुसार समाजको कसरी विश्लेषण गर्ने ? वा प्रविधिको दृष्टिकोणमा समाज र सामाजिक क्रि…

अपाङ्गको पहुँचबाहिर आइसिटी (विशेष रिपोर्ट)

शिव बस्नेत
मार्च १४ । विश्वले भौतिक विज्ञानका महान् वैज्ञानिक स्टेफन हकिगंको भौतिक शरीर गु…

ई कमर्समा ठगिँदै उपभोक्ता, बच्ने कसरी ?

शिव बस्नेत
इन्टरनेट अहिले खुद्रा व्यापारको केन्द्र बनेकोमा आशंका छैन । नेपालमा पनि करिब ६…

काठफोर्डले \'बिसिए प्लस(BCA +)को अवधारणा ल्याएको छ

– ई. सुवास कार्की
प्रोग्राम कोओर्डिनेटर, काठफोर्ड कलेज


शिक्षा क्षेत्रमा १५ वर्षदेखि क्रियाशील काठफोर्ड इन्ट…

किन जरुरी छ नेपालमा ड्रोन ? 

दर्पण पुणासैनी

भौगोलिक क्षेत्रफलमा निकै नै सानो भएपनि विभिन्न प्राकृतिक सम्पदाको धनी नेपालका यस्ता कयौं कुराहरू र विशेष…

मलेसियाको प्रसिद्ध विश्वविद्यालयको आइटी डिग्री ल्याएका छौं


अमरदिप मण्डल, हेड, मार्केटिङ एन्ड एडमिसन, पाटन कलेज फर प्रोफेसनल स्टडिज&nb…

आइटीमा स्थापित कलेज भएकोले सिएसआइटीसँगै बिसिएको लागि प्राइम उत्कृष्ट गन्तब्य हो

सत्यबहादुर श्रेष्ठ
भाइस प्रिन्सिपल, प्राइम कलेज


प्राइम कलेज आइटी शिक्षाका लागि नेपालकै प्रसिद्ध कलेज हो । ह…

सरकारले पोलिसी ल्याउने हो भने \'स्मार्ट ट्रान्सपोर्टेशन\' टाढाको कुरा होइन

प्रा. डा. ज्ञानेन्द्रप्रसाद जोशी


डोटीमा विसं. २०३५ सालमा जन्मिएका प्रा. डा. ज्ञानेन्द्रप्रसाद जोशी संयुक्त…

स्मार्ट सिटीको लागि \'स्मार्ट अर्थतन्त्र\' 

स्मार्ट सिटिको उद्देश्य जिबनस्तरको बिकास तथा डिजिटल प्रविधिको उपयोग गरेर आर्थिक लाभहरूको सिर्जना गर्नु हो । अबको तीन दशक पछि सात बिलियन मानिसहरु सहरी क्षे…

टेक्सासले एकेडेमिया र इन्डस्ट्रीको ग्याप हटाएको छ


शंकरप्रसाद शर्मा
प्रमुख, सिएसआइटी विभाग, टेक्सास इन्टरनेश्नल कलेज

 

टेक्सास इन्टरनेश्नल कलेज काठमा…